Η τάξη μας!

 Γεννήθηκε στα μέρη της Παραμυθιάς το 1541 και πολύ νέος έγινε καλόγερος στο Μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου. Αργότερα, σπούδασε σε μεγάλα Ευρωπαϊκά κέντρα (Βενετία, "Πατάβιον" [Πάδοβα]) φιλολογία, φιλοσοφία και ιατρική. Μετά, συνέχισε στην Κωνσταντινούπολη λογική, ποίηση, γραμματική και αστρονομία. Μέχρι τα 39 του χρόνια, σπούδαζε. Από τότε πήρε τον τίτλο του "Διονύσιος ο Φιλόσοφος". Σκυλόσοφο τον έλεγαν οι συκοφάντες και πολέμιοί του.
            Το 1571, νικήθηκε ο Τουρκικός στόλος στη Ναύπακτο, από τον ενωμένο στόλο της Ισπανίας, Ενετίας και του Πάπα Πίου του 5ου. Ήταν η αφορμή, για να ξεσπάσουν εξεγέρσεις από τους Έλληνες, σε Ακαρνανία, Θεσσαλία, Ήπειρο και Μάνη. Την εποχή αυτή έδρασε ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος, με τα δυο αγροτικά κινήματα το 1600 και 1611.

       Είχε χειροτονηθεί επίσκοπος Λάρισας το 1563, από τον Πατριάρχη Ιερεμία. Μετέφερε την έδρα του, στην Τρίκκη (τα σημερινά Τρίκαλα). Βλέποντας την καταπίεση των σκλάβων, τους εξισλαμισμούς και τα βασανιστήρια· αρχίζοντας το έργο του ως Μητροπολίτης, μυεί ταυτόχρονα τους κληρικούς και τον Δεσπότη Σεραφείμ, για να επαναστατήσουν. Το πρώτο αυτό κίνημα αποτυγχάνει και ο Δεσπότης Σεραφείμ βρίσκει τραγικό τέλος. Ο ίδιος φεύγει για Ιταλία. Καθαιρείται από τη θέση του Μητροπολίτη, για την πράξη του αυτή. Προσπάθησε να διοργανώσει και καινούριο κίνημα το 1604, στο Φανάρι Παραμυθιάς, αλλά προδόθηκε.
            Στα 70 περίπου χρόνια του, επιστρέφει και πάλι, ως απεσταλμένος ξένων δυνάμεων. Έρχεται να συνεννοηθεί με τον Μητροπολίτη Ματθαίο και φίλους του στα Γιάννενα. Μέχρι τότε, οι Χριστιανοί έμεναν μέσα στο Κάστρο, με πολλά προνόμια. Παρατήρησε την πόλη, και τις άμυνές της. Γυρίζει στο Διχούνι και αρχίζει τις περιοδείες του σε χωριά της Θεσπρωτίας. Με τη φλόγα της ψυχής του, ο σοφός ρήτορας τραβούσε τον αγνό, απλοϊκό και βασανισμένο από την τυραννία κόσμο, κοντά του. Με τους πρώτους 100 που συγκέντρωσε, πήρε δυο χωριά στην περιοχή της Παραμυθιάς. Ύστερα συνέχισε να συγκεντρώνει κόσμο. Συγκέντρωσε 1.100 περίπου. Στόχος τώρα, ήταν τα Γιάννενα.

          Η επίθεση έγινε στις 10 Σεπτέμβρη 1611, στον Τουρκικό συνοικισμό που ήταν στην Καλούτσιανη. Εκεί ήταν και το Διοικητήριο του Οσμάν-πασά των Γιαννίνων. Στην πρώτη αυτή αιφνιδιαστική επίθεση, κάηκε το παλάτι του πασά, σκοτώθηκε η φρουρά του και ο ίδιος διέφυγε και κλείστηκε στο Κάστρο. Τα ξημερώματα, κάνουν αντεπίθεση οι Τούρκοι του Κάστρου, έφιπποι και καλά οπλισμένοι και η κατάσταση άλλαξε. Τελικά, υποχωρούν. Κατά την υποχώρηση, σφάχτηκαν 200 επαναστάτες και οι υπόλοιποι έφυγαν για τα βουνά. Τους δυο υπαρχηγούς του, το Δελή-Γιώργο και τον Λάμπρο από το Πόποβο της Παραμυθιάς, αφού τους συνέλαβαν, τους βασάνισαν πρώτα και ύστερα τους σκότωσαν. [Το ίδιο έτος, οι Τούρκοι πήγαν στο Διχούνι και κατάστρεψαν μέχρι τα θεμέλιά του το Μοναστήρι απ' όπου ξεκίνησε.]
            Ο Διονύσιος,βλέπoντας τους άντρες του να υποχωρούν άτακτα,κατέφυγε σε μια σπηλιά κάτω από το κάστρο των Ιωαννίνων,η οποία μετέπειτα ονομάστηκε ''Τρύπα του Σκυλόσοφου''.Δυστυχώς για αυτόν τον εντόπισαν λίγες μέρες μετά μερικοί Εβραίοι και τον παρέδωσαν στους Τούρκους.Αυτοί,αφού πρώτα τον διαπόμπευσαν στη συνέχεια τον έγδαραν ζωντανό,γέμισαν το σώμα του με άχυρο και έστειλαν το πτώμα του μαζί με τα κεφάλια άλλων 85 επαναστατών στην Κωνσταντινούπολη .

            Οι συνέπειες του γενναίου αλλά και παράτολμου εγχειρήματος του Διονυσίου και των αντρών του ήταν μεγάλες καθώς καταργήθηκαν τα προνόμια που απολάμβαναν τα Γιάννενα απο το 1430,οι χριστιανοί διώχτηκαν σταδιακά (1613 και 1618) απο τη συνοικία του Κάστρου (απο εδώ και πέρα δικαίωμα διαμονής εκεί θα είχαν μόνο οι μουσουλμάνοι) ενώ ταυτόχρονα εντάθηκε η τουρκική καταπίεση σε ολόκληρη την Ήπειρο,με επακόλουθο μαζικούς εξισλαμισμούς.